_ Duy Đảo _

...
Hà là con ông Rĩnh. Chả biết có họ hàng gì không mà tôi cứ gọi bố của Hà là “chú Rĩnh”. Chú là đội trưởng đội sản suất. Ngày ấy đội trưởng sản xuất thì khá lắm, trong buồng cót thóc bao giờ cũng đầy. Ấy vậy mà nhà chú quanh năm phải ăn gạo cũ vì thóc thừa từ những vụ trước lưu cữu. Chú chết rồi, chết đã được vài năm, chết vì ung thư dạ dày. Lúc chú ốm nặng đúng dịp tôi về quê. Tôi có tới thăm, biếu chú ký đường và mấy hộp sữa. Thời gian sau thì nghe tin chú mất.

Trong đội sản xuất ngày ấy có cô Khánh. Cô ở sát nhà tôi. Chồng cô tái ngũ, là lính pháo phòng không. Chú hy sinh khi cùng đơn vị đánh trả máy bay Mỹ, bảo vệ Nhà máy xi măng Hải Phòng.

Lúc đó cô còn trẻ, tướng mạo phốp pháp, đám đàn ông trai tráng trong làng đi bộ đội sạch cả, chả còn ai để cô cũng như cánh đàn bà đơn chiếc trong làng lườm nguýt, chuyện trò. Nghe bà con trong làng đồn cô Khánh ngủ với chú Rĩnh. Ngày ấy đâu có sẵn dụng cụ tránh thai như bây giờ mà chả thấy cô chửa đẻ. Mấy ông cán bộ xã bênh chú, chửi những kẻ độc miệng: “Nếu chúng nó ngủ với nhau thì phải đẻ đái! Đừng có mà nói mò, vu vạ cho cán bộ đảng viên là theo đuôi phản động, là vi phạm vào chủ trương chính sách của đảng, của chính phủ. Tù mọt gông!”. Nên bà con ngọng, sợ vãi đái, chỉ dấm dúi chõ mồm vào tai nhau thì thào “Vớ vẩn! Nghe chửi dại mặt còn là nhẹ...".
Có tối tôi sang nhà chú Rĩnh chơi, thấy chú chổng mông trên cái chõng tre, trước mặt là ngọn đèn dầu và cuốn sổ cộng điểm. Chả biết chú tính toán ra làm sao mà thấy miệng lúc nào cũng lẩm bẩm như cúng giỗ, thỉnh thoảng lại thấy chú xoè hai bàn tay ra trước mặt đếm từng ngón một. Cái bút chì trên tay lâu lâu lại thấy chú đưa đầu bút lên miệng “mút”. Tôi hỏi chú, chú bảo “Cho chì thấm nước bọt, viết cho rõ nét”.

Có hôm vừa thấy tôi vác mặt sang chơi, chú đã hét toáng lên như đi câu vớ được cá to:
- May quá tao đang bí! Mày lại đây! Lại đây cộng hộ chú. Mấy ngày dồn lại điểm nhiều quá tao đang hoa hết cả mắt lên đây. Cứ tính đi, tính hộ chú, nếu cần tao chi thêm công điểm cho phần của mẹ mày.

Đã nhiều lần tôi giúp chú, vì cái khoản cộng trừ của chú hơi bị yếu.
Tám giờ tối mỗi ngày bà con trong đội sản xuất đều phải có mặt ở nhà chú, ai cũng mang theo cuốn vở như những ngày “bình dân học vụ” trong phong trào diệt dốt của Đảng phát động sau chiến thắng Điện Biên.
- Bà Đa hôm nay được 10 điểm.
- Cô Hữu được 12 điểm.
…
- Bà Dần 6 điểm.
- Ơ! Sao tôi chỉ được có 6 điểm! - Bà Dần cãi lại
- Bà già rồi, đội giao cho mỗi con trâu ghẻ mà chăm sóc cũng chả ra đâu vào đâu. Nghe bà con phản ảnh trâu toàn bị đi ỉa mà hay bị bỏ đói, cho nên 6 điểm là ưu tiên rồi còn thắc mắc gì? Đáng lý ra bà hết tuổi lao động, phải được nghỉ ngơi theo đúng chính sách của Đảng mới phải.
Bà Dần nghe chú Rĩnh giải thích tự nhiên quai hàm cứng lại, chả dám nói gì thêm.
… Đại loại việc chấm công báo điểm tối tối ở nhà đội trưởng sản xuất mang tính ước lệ hơn là tính hợp lý và công bằng. Thường chả ai thắc mắc. Điểm cộng dồn tới mùa thì chia bằng thóc. Sau khi gặt đập ở sân hợp tác là tới phần chia thóc. Dụng cụ chia là một cái thùng vuông bằng gỗ.
- Bà A hai thùng.
- Bà B một thùng rưỡi... (thùng rưỡi mới là rầy rà vì đong nửa thùng đâu có phải chuyện dễ)…
Sau khi đổ đầy thóc vào thùng, dùng một cái ống tre gạt ngang miệng là xong "một đơn vị thùng”. Thóc đem về nhà phơi, sảy, dần, sàng. Phần phải nộp thuế theo nghĩa vụ, số còn lại các gia đình dè dặt độn thêm sắn thêm khoai. Rồi lại úp mặt xuống đất, còng lưng phơi mông cho giời, mòn mỏi năm này nối tiếp tháng kia như cái kim đồng hồ quả lắc nhà ông Thùng đầu làng - đựơc đội công tác chia ngày cải cách ruộng đất - đều đặn quay tròn.
...
(Còn tiếp).