Trong thời gian 5 năm (1965 – 1970), chúng tôi có 20 tháng đóng quân ở Quế Lâm (tháng 1/1967 - tháng 8/1968). Sau Mậu Thân 1968, tình hình cách mạng VN có nhiều thay đổi, nhà trường được phép trở về VN. Từng khóa sau tốt nghiệp đã nhập ngũ; đặc biệt sau 1970, nhiều bạn Trỗi đã ra chiến trường và 1 số bạn đã hy sinh khi tuổi mới mười tám đôi mươi.

Sau ngày 30/4/1975, đất nước thống nhất nhưng còn đầy khó khăn. Sau đó quan hệ Việt Trung có những rạn nứt và chỉ sau 1991, mới bình thường hóa quan hệ giữa 2 nước. Tới tháng 10/2003, nhóm bạn Trỗi đầu tiên đặt chân trở lại Quế Lâm. Đoàn có các anh Đoàn Mạnh Thanh, Nguyễn Hữu Thành, Phan Nam, tôi cùng 2 bạn khóa 9 (Nam Hòa, Quang Huy). Chúng tôi được ĐHSPQT đón tiếp. Cô giáo Lư Mỹ Niệm đưa về thăm khu Trường Trung học số 1 Quế Lâm (Y Trung) sát chân dãy núi Xuyên Sơn và Tiểu Đông Giang; gặp được 1 số thầy, bạn.

Tới đầu năm 2005, GS Đỗ Kiếm Tuyên (ĐHSPQT) gửi email báo tin: Sẽ đưa bạn cũ Y Trung - Cao Cẩm Quỳ - “xuyên Việt” tìm thầy, bạn Trỗi. Nói thật, ngày sống bên đó có bao giờ biết họ tên đầy đủ của ai, nhất là người TQ toàn gọi họ kèm theo chức danh. Khi tới TPHCM, tại nhà thầy Phạm Đình Trọng, khi anh Cao đưa ra bộ ảnh chụp ngày trường Trỗi ở Y Trung, thì bạn Phan Nam hét lên: Đây là Cao Tư lệnh, Tư lệnh Hồng vệ binh Quế Lâm! Anh Cao vội xua tay: Tôi không phải Tư lệnh Hồng vệ binh! Và cả nhà cùng cười vang. Khi được giải thích, với học sinh Trỗi ngoài tên do cha mẹ đặt cho khi mới sinh thì còn cái tên do bạn Trỗi đặt cho, anh mới chấp thuận!

Rồi anh Cao giúp chúng tôi tìm được thầy Lăng Hán Dân – Hiệu trưởng Y Trung, Mã Quân và 3 chị em họ Mã, chị em họ Thịnh, anh Lưu Đào – bí thư Đảng ủy Y Trung… Chúng tôi thân tình với nhau tới tận bây giờ, đã hơn 20 năm.
Qua anh Cao, qua chị Niệm mà chúng tôi có thêm mối quan hệ thân tình với các lão binh Kháng Mỹ viện Việt ở Quế Lâm và Phật Sơn. Các anh là chiến sĩ phòng không, chiến sĩ cầu đường, chiến sĩ Thiết đạo binh (xây dựng tuyến đường sắt Đồng Đăng – Yên Viên, Yên Bái – Yên Viên…) chiến đấu ở VN thời gian (1965 - 1968). Họ là: Tạ Hùng Uy, Phan Bản Ấm, Phùng Lưu Chương, Vương Quế Lâm, Mông Nghị... Các anh coi VN là quê hương thứ 2, đã nhiều lần trở lại VN và từng dự Hội trường 2015 với chúng ta.

Tháng 10/2007, kỷ niệm 70 năm Y Trung, gần 100 thầy, bạn Trỗi đã sang thăm Quế Lâm và trồng cây thông, gắn bia lưu niệm tại Y Trung mới và Đại học Công nghệ Hàng không vũ trụ. Lần đó, không may bạn Nguyễn Nam Tiến (khóa 5) bị nhồi máu cơ tim, tưởng không qua khỏi, phải cấp cứu vào Bệnh viên Nhân dân Quế Lâm. Cùng với sự đóng góp của 100 thầy trò Trỗi trong đoàn, các lão binh Kháng Mỹ viện Việt đã góp 1000 tệ, các cháu học sinh Y Trung đã góp từng hào ăn quà sáng, các sinh viên của lớp cô Niệm cũng tham gia đóng góp… Nhờ sự giúp đỡ của Sở Ngoại vụ, Sở Giáo dục, Sở Y tế Quế Lâm mà viện phí được giảm đến 50%. Từ cõi chết trở về, bạn Tiến gửi lời cảm ơn nhân dân Quế Lâm và nói: Trong huyết mạch của của tôi giờ có cả máu của nhân dân TQ.

Tại Quế Lâm, trường ĐHSPQT – đóng trên khuôn viên Dục Tài của Khu Giáo dục Học sinh Miền Nam thời gian (1970 - 1975) - được giao nhiệm vụ “đầu mối” tiếp đón thầy trò các trường VN ở Quế Lâm. Năm 2003, nhà trường đã dựng bia đá gắn phù điêu gò đồng chiếc nón lá, cái bi đông nước, túi sách… của học sinh VN thời gian chống Pháp. Sau đó, thầy trò ĐHSPQT đã kì công sưu tập, xây dựng và khánh thành Nhà kỷ niệm các trường học VN tại Quế Lâm vào tháng 5/2010.
Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân - bạn Trỗi khóa 5 - đã thay mặt Đảng và Nhà nước cùng 1 số tướng lĩnh và cán bộ cao cấp là học sinh Nguyễn Văn Trỗi (Từ Linh, Nguyễn Quang Bắc, Phạm Hòa Bình, Nguyễn Toàn Thắng) tham dự sự kiện này. Sau khi trồng cây Quế lưu niệm, anh đã lưu bút: “VN có du học sinh ở hàng chục nước trên thế giới, nhưng chỉ có một nơi duy nhất trên thế giới có Nhà kỷ niệm các trường học VN – đó là Quế Lâm. VN và TQ đã ngàn năm là láng giềng, sẽ trăm năm là đồng chí. Học sinh VN ở Quảng Tây ngàn người như một, trọng nghĩa, trọng tình, biết ơn nhân dân TQ. Nhà kỷ niệm các trường học VN ở Quảng Tây chính là ngôi nhà chung của 2 nước…”.

Trong chương trình, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân còn đến thăm gia đình cô giáo Ngô Tuệ Quân, sau khi làm Cao học đã xây dựng gia đình với 1 giáo viên của trường. Hôm nay, cô Quân cũng là thành viên của đoàn ĐHSPQT. Và vui hơn khi có sự tái ngộ diệu kì giữa cô Quân và anh Nguyễn Thiện Nhân trong sự kiện này. Trong Đại lễ, chúng tôi còn được chào đón đồng chí Lâm Quốc Khánh, Đảng ủy viên – Phó hiệu trưởng ĐHSPQT cùng các thành viên Mạnh Phàm Bích, Trần Kiến Quang, Bế Ngạn Long. Ngoài mối quan hệ thân tình với thầy trò trường ta, nhà trường còn dành nhiều học bổng cho con em trường Nguyễn Văn Trỗi. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí!

Không chỉ quan hệ thân tình với các bạn Quế Lâm, chúng tôi còn có quan hệ thân tình với GS Hoàng Tranh, PGS Nông Lập Phu, PGS Tiển Thiểu Hoa… của Viện KHXH Quảng Tây ở Nam Ninh. Biết nhà trường từng xuất bản 5 tập sách “Sinh ra trong khói lửa”, trong đó có nhiều kỷ niệm về Quế Lâm nên GS Hoàng Tranh đã đặt vấn đề với thầy Phạm Đình Trọng biên tập cuốn sách “Minh chứng về tình hữu nghị Trung Việt – Biên soạn chọn lọc tư liệu của Trường Nguyễn Văn Trỗi” trong chuyến thăm năm 2010. “Tổ biên tập xuyên biên giới” giữa Viện KHXH Quảng Tây – ĐHSPQT – BLL trường Nguyễn Văn Trỗi đã tích cực biên soạn, biên dịch và cuốn sách đã được Nhà xuất bản Tri thức thế giới phát hành vào cuối năm 2015.

Sách được ra mắt tại Nam Ninh, thầy trò Trường Nguyễn Văn Trỗi là khách mời. Sau đó PGS Tiển Thiểu Hoa đã cùng chúng tôi về Quế Lâm, tặng sách quý cho ĐHSPQT, ĐH Công nghệ Hàng không vũ trụ, Trung cấp dạy nghề du lịch, Bệnh viện Nhân dân số 1 Quế Lâm… Và tháng 10/2016, sách đã ra mắt tại Hà Nội, Đà Nẵng, TPHCM, được thầy trò trường Trỗi hào hứng chào đón.

Vào năm 2024, Viện KHXH Quảng Tây thực hiện dự án “Lịch sử truyền miệng về tình hữu nghị Trung Việt”. Cùng với việc phỏng vấn thầy trò các trường Dục Tài thời gian chống Pháp và Khu giáo dục Học sinh miền Nam Quế Lâm thời chống Mỹ thì PGS Tiển Thiểu Hoa cùng cộng sự Viện KHXH Quảng Tây và Viện Nghiên cứu TQ (Viện hàn lâm KHXH VN) cũng làm việc với thầy trò Trường Trỗi. Hôm nay PGS Tiển Thiểu Hoa, Viện trưởng Viện Lịch sử (Viện Viện KHXH Quảng Tây), cũng có mặt cùng chị Trần Oanh. Cũng thật vui tại hội trường này Tiển Viện trưởng được gặp lại anh Nguyễn Thiện Nhân và các đối tác phỏng vấn trong dự án của mình. Thay mặt thầy trò Trường Nguyễn Văn Trỗi xin chân thành cảm ơn anh và Viện KHXH Quảng Tây!

Dịp kỉ niệm 60 năm Trường Nguyễn Văn Trỗi, trong danh sách khách mời có đại diện ĐH Công nghệ Hàng không vũ trụ cùng anh Cao Cẩm Quý, cô Lư Mỹ Niệm và 1 số bạn của vợ chồng anh Lưu Đào. Tiếc là đến tháng 9 năm nay, các anh chị báo không sang được. Thầy trò Trường Trỗi rất tiếc nhưng nhưng thật xúc động khi đọc những lá thư nhiệt thành chúc mừng Đại lễ 60 năm từ các bạn Quế Lâm.

Kính thưa các đồng chí và các bạn,

Hàng chục năm nay, nhiều đoàn của thầy trò Trường Trỗi đã quay về thăm lại Quế Lâm “Sơn thủy hữu tình” - nơi gắn liền với cuộc đời cách mạng của Bác Hồ những năm (1938 – 1940), nơi lũ trẻ 14-15 tuổi chúng tôi vì chiến tranh phải xa nhà, xa quê hương và gắn bó cả tuổi thơ của mình. Học sinh trường Trỗi coi, Ly Giang là Dòng sông tuổi thơ và Quế Lâm là Thành phố tuổi thơ!

Mới ngày 9/10/2025 vừa rồi, ĐHSPQT đã tổ chức đón đoàn cựu học sinh Nguyễn Văn Trỗi “trở về mái nhà xưa”. Tại Nhà kỷ niệm trường học VN, bạn Trỗi được sống lại ký ức tuổi thơ với nhiều hình ảnh và kỉ vật của 60 năm trước. Đây không chỉ là giá trị tinh thần với thế hệ chúng ta mà còn là di sản vô giá cho thế hệ con cháu mai sau. Và thật bất ngờ, chứng kiện sự có mặt của bạn Trỗi ở Quế Lâm nhân sự kiện A60 của trường, anh Lưu Đào đã quyết định thay mặt bạn Quế Lâm đến với chúng ta. Hôm nay anh cũng có mặt ở đây và là phó nháy tích cực nhất. Xin chân thành cảm ơn Lưu Đào!

Lứa học sinh Nguyễn Văn Trỗi ngày nào giờ đã ở độ tuổi U80, đã lên ông lên bà nhưng với truyền thống Uống nước nhớ nguồn, chúng tôi luôn coi sự trưởng thành của mình ngày hôm nay có sự đùm bọc, che chở, đóng góp, nuôi dưỡng của nhân dân Quế Lâm, nhân dân Quảng Tây và nhân dân TQ. Chúng ta phải cùng nhau gìn giữ tình hữu nghị Việt – Trung “mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững” như Bác Hồ và Bác Mao sinh thời hằng mong ước!

Xin chân thành cảm ơn!

Mùa đông, Có ngày buồn như thế…

“Các cháu còn nhỏ, không nên để các cháu đi chiến đấu, chết uổng lắm, tuổi các cháu là phải được học hành”.

“Đứng trước nguy cơ giặc Mỹ cướp nước, đồng bào miền Bắc và đồng bào miền Nam đoàn kết một lòng, kiên quyết chiến đấu; dù phải chiến đấu 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa, chúng ta cũng kiên quyết chiến đấu đến thắng lợi hoàn toàn”.

Chính uỷ Bùi Khắc Quỳnh

Hiệu trưởng Dương Hưng Tuấn (đứng giữa hàng sau cùng) cùng các thầy và lớp Quyết thắng khóa 7, năm học 1967 – 1968 tại Quế Lâm.

TSQ khóa 6, 7, 8 tại hội trường lớn ở Y Trung mừng Quốc khánh Việt Nam

“… Trường Nguyễn Văn Trỗi tuy đã kết thúc đào tạo 25 năm nay, nhưng thực sự là một mô hình giáo dục tốt. Trường đã đào tạo rất bài bản những con người có lý tưởng cách mạng, yêu nước, thương dân, có trình độ văn hóa, khoa học, có sức khỏe. Tôi đã gặp nhiều cháu là học sinh nhà trường có đạo đức, có năng lực, làm việc rất tốt trong nhiều lĩnh vực khoa học kỹ thuật và quản lý…

Trong tương lai, ta phải lập ra nhiều trường như trường Nguyễn Văn Trỗi. Và trong giáo dục, không chỉ chú trọng tới tầng lớp thanh niên, mà phải quan tâm đến cả thiếu niên, nhi đồng. Chính thế hệ trẻ được đào tạo tốt sẽ là chủ nhân tương lai, sẽ xây dựng đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn…”.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong ngày Hội trường 15.10.1995 tại Hà Nội.

1. Các học sinh là con em của cán bộ trung – cao cấp của Đảng, Nhà nước, quân đội. Để các đồng chí cán bộ có điều kiện yên tâm công tác, tận lực cho kháng chiến; Đảng, Nhà nước, quân đội đã tổ chức trường nuôi dưỡng và dạy dỗ các em.
   Đây là tình sâu nghĩa nặng và trách nhiệm to lớn.
   
   
2. Sau ngày chiến tháng, nhiệm vụ xây dựng Đảng, bảo vệ Nhà nước, củng cố quân đội là trách nhiệm của toàn dân, nhưng phải có lực lượng trung kiên.
   Đó chính là con em các đồng chí đã đổ xương máu để xây dựng và bảo vệ đất nước.

1. Chính ủy Bùi Khắc Quỳnh (thượng tá, 1965 – 1970),
2. Hiệu trưởng Nguyễn Hữu Điền (trung tá, tháng 12/1964 – tháng 8/1965).
3. Phạm Ngọc Điển (…): đặc phái viên của TCCT.
4. Hiệu trưởng Dương Hưng Tuấn (trung tá, 1965 – 1968).

1. Giáo viên: Nguyễn Đăng Đạo, Nguyễn Văn Phố.
2. Huỳnh Kim Trung (1952-1972), Anh hùng LLVTND (truy tặng ngày 31/12/1973).
3. Khóa 1: Bùi Hữu Thích.
4. Khóa 3: Ngô Ngời, Lê Minh Tân, Cao Quốc Bảo.
5. Khóa 4: Nguyễn Văn Ngọc, Lâm Duy, Nguyễn Văn Ơn, Vũ Chí Dũng.
6. Khóa 5: Võ Dũng, Phạm Văn Hạo, Trịnh Thúc Doanh, Nguyễn Lâm, Vũ Kiên Cường.
7. Khóa 6: Nguyễn Mạnh Dũng, Chu Tấn Quang, Võ Nguyên Trọng, Đặng Bá Linh, Nguyễn Mạnh Minh, Nguyễn Tiến Quân, Đỗ Khắc Tiến.
8. Khóa 7: Y Hòa, Lại Xuân Lợi, Đặng Đình Kỳ, Ngô Tất Thắng, Nguyễn Khắc Bình, Trần Hữu Dân, Nguyễn Đức Thảo.
9. Khóa 8: Bùi Thọ Tuyến.

1. Nguyễn Thiện Nhân, UVBCT, Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
2. Trần Chiến Thắng, Thứ trưởng Bộ Văn hóa-Thông tin-Du lịch.
3. Dương Thành Bắc, Phó chánh Văn phòng BCHTW Đảng.
4. Nguyễn Đoan Hùng, Phó Chủ tịch UB Chứng khoán quốc gia.
5. Đặng Thanh Bình, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.
6. Nguyễn Toàn Thắng, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.

1. Nguyễn Chiến, trung tướng, nguyên Trưởng ban Cơ yếu Chính phủ.
2. Phạm Ngọc Nguyên, thiếu tướng, nguyên Phó Tư lệnh quân chủng PK-KQ.
3. Vũ Nhật Minh, thiếu tướng, Phó Giám đốc Học viện KTQS.
4. Võ Đăng Thanh, thiếu tướng, Phó Trưởng ban Cơ yếu Chính phủ.
5. Bùi Quang Vinh, thiếu tướng, Tư lệnh Binh đoàn 11.
6. Từ Linh, thiếu tướng, Giám đốc Trung tâm thông tin KH-CN-MT.
7. Nguyễn Minh Đức, thiếu tướng, Phó Chủ nhiệm TCKT.
8. Phạm Sơn Dương, thiếu tướng, Phó Giám đốc Viện KH-CN quân sự.
9. Phạm Ngọc Quảng, trung tướng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo.
10. Lê Văn Đạo, Chuẩn đô đốc, Phó Tư lệnh quân chủng Hải quân Nhân dân.
11. Nguyễn Phục Quốc, thiếu tướng, Giám đốc Bệnh viện TWQĐ 175, TP Hồ Chí Minh…
12. Nguyễn Quang Bắc, thiếu tướng, Phó chủ nhiệm TCKT.
13. Trần Duy Anh, thiếu tướng, Giám đốc Bệnh viện TWQĐ 108, Hà Nội.
14. Phạm Hòa Bình, thiếu tướng, Phó giám đốc Bệnh viện TWQĐ 108, Hà Nội.
15. Tạ Quang Chính, thiếu tướng, Chủ nhiệm Chính trị TCCN quốc phòng.
16. Phùng Thế Quảng, thiếu tướng, Phó tư lệnh QK7.

1. Đại tá, nhà báo, NSƯT Nguyễn Chi Phan.
2. Đại tá, nhà báo Phan Đình Trọng.
3. Nhạc sĩ Nguyễn Hồng Tuyến.
4. Họa sĩ Phạm Lực.
5. Đại tá, NSƯT Dương Minh Đức.
6. Nhà báo Lê Tường Long.
7. Đại tá, nhà báo Trần Hồ Bắc.
8. Nhà báo, Nhà văn Trần Trường Chiến.
9. Đại tá, bác sĩ, họa sĩ Nguyễn Trung Liêm.